PAHIM-PAYHAS UMMANY MAGTYMGULY PYRAGY Kimdir?
Bugün Türkmenistan Büyükelçiliği'ni ziyaret ettim. Belçika Türkmenistan' Büyükelçisi Sapar Palvanov, bize Türkmenistan'dan gelen bir yurt gösterdi. İçinde el dokuması bir halı bulunuyordu. Halının dört ayda yapıldığını söyledi. Ayrıca halının üzerinde ünlü şair Magtymguly Pyragy'nin portresi yer alıyordu.
Türkmen Magtymguly Pyragy; Türkmen telaffuzu: [mɑɣtɯmɢʊlɯ pɯɾɑːɣɯ]; C. 1724 - 1807 Türkmen manevi lideri, felsefi şairi, sufi ve Türkmen edebiyat tarihinin en ünlü figürü olarak kabul edilen gezgindi.
Mağtumkulu, Türkmen edebiyatının en büyük temsilcisidir ve Türkmen yazılı edebiyatının yaratılmasıyla tanınır. Edebi biçimi, Türkmen halkının tarihsel ve yeni ortaya çıkan ulusal bilincinin güçlü bir simgesi haline gelmiştir.
Magtymguly, Türkmen şairi olarak ünü dünyaya yayılmış büyük bir düşünürdür. Onun Türkmen edebiyat tarihine yaptığı paha biçilmez hizmetlerden bahsetmek gerekir. Magtymguly'nin eserlerinde Türkmen halkının şanlı yolu ve dönemin siyasi durumu açıkça gözler önüne serilmektedir. Şairin şiirinde, dönemin imgesel çelişkileri sanatsal bir biçimde yansıtılmıştır. Şairin yaşadığı dönem, Türkmen halkının tarihinde karanlık bir dönem olarak tarihe geçmiştir. Pyragy, kabileler arasındaki farklılıklar nedeniyle halkın çektiği acıları dile getirmektedir. Büyük söz ustasının sosyal hayata olan takdiri, şiirlerinde kendini göstermektedir. Mağtumkulu, ülkesini seven, halkına saygı duyan ve sevgiyi yücelten bir şairdir. Vizyoner, düşünür ve makul bir insandır. Magtymguly'nin yaratıcılığında öğüt şiirleri önemli bir yer tutar. Şair, çağdaşlarına insanın manevi dünyasını süsleyen iyi nitelikleri öğretmeyi, onlara vatan sevgisini, çalışmayı, yaşamı, güzelliği, dostluğu ve birliği aşılamayı görev olarak görmüştür. İnsanın onurunu yüksek tutmak, ona saygı duymak önemlidir. Şairin nasihatleri ve dokunaklı dizeleri, insana insani vasıfları aşılamaktadır. Magtymguly'nin eserlerinde anavatan sevgisi yüksek sesle yankılanmaktadır. Şairin güzel öğüt dizeleri halkın gönlünde kalıcı bir yer edinmiştir ve asla eskimez. Şiirleri, kaybolmuşluğa ve ruhun enginliğine uzanır. Şairin eserleri halka yakındır ve insanlar bu satırları atasözlerine dönüştürmektedir. Şairin özenle kaleme aldığı dizeler, çağımızda daha da değerlidir. Her sözü, okuyucuya örnek teşkil eden bir okuldur.
Yazar, şiirlerinde kendisi, ailesi ve çocukları hakkında temel bilgilere yer vermektedir. Magtymguly, "Äleme belgilidir" adlı şiirinde şöyle demektedir: "Beni soranlara Gerkez olduğumu, Atraklı olduğumu ve adımın Magtymguly olduğunu söyle." Anavatanını Atrak Nehri kıyıları olarak tanımlamakta ve kimliğini kabilesi aracılığıyla ifade etmektedir.
Magtymguly, hayatı boyunca bilimini yaymak amacıyla Azerbaycan, Hindistan, İran ve Özbekistan topraklarına yoğun bir şekilde seyahat etmiştir. Aile hayatı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Aşk şiirlerinin büyük bir kısmı, sevdiği fakat evlenemediği bir kadına ithaf edilmiştir. Magtymguly, 1807 yılında öldü ve İran'ın Gülistan vilayetinin Ak Taqeh-ye Kadim köyüne gömüldü. Mezarı, farklı etnik gruplara mensup kişiler tarafından duaların ve Sufi zikirlerinin yapıldığı bir hac yeri haline gelmiştir.
Magtymguly'nin bazı şiirleri, Kur'an ve sünnetin belirli öğretilerini ve uygulamalarını vurgulayan, ahlaki ve manevi hedefleri anlatan Sufi felsefi tutumları sergilemektedir. Tasavvufta sıklıkla uygulanan bir erginlenme ayini olarak kabul edilen Magtymguly'nin şiirsel yeteneğini, Hz. Muhammed'in rüyalarından birinde gördüğüne inanılmaktadır.
2024 yılı, Magtymguly Pyragy'nin doğumunun 300. yıl dönümüdür. Edebiyat alanının parlak yıldızı Magtymguly Pyragy, güzel ve ustalıklı dizeleriyle halkın gönlünde sonsuza kadar yaşayacaktır. Yaratıcılığına büyük emek veren bu büyük söz ustası, kahraman dostumuz, serdar yoldaşımızdır; uzun ömürler, vatana hayırlı işler nasip etsin!
Türkmen edebiyatında birçok önemli yazar ve şair bulunmaktadır. İşte bazıları:
1. **Mahtumkulu Firaki**: Türkmen edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Mahtumkulu, halkın duygularını ve düşüncelerini yansıtan eserler vermiştir. Eserlerinde aşk, doğa, vatan sevgisi gibi temalar işlenmiştir.
2. **Garaoglan**: Geleneksel Türkmen halk şiirinin önemli temsilcilerinden biridir. Şiirlerinde halkın günlük yaşamını, geleneklerini ve sosyal sorunlarını ele almıştır.
3. **Dovletmammet Azadov**: Modern Türkmen edebiyatının önde gelen yazarlarından biridir. Roman, öykü ve deneme türlerinde eserler vermiştir.
4. **Myrat Garryev**: 20. yüzyıl Türkmen edebiyatının önemli isimlerinden biridir. Şiir ve roman yazarı olarak tanınır ve eserlerinde sosyal adalet, özgürlük gibi temaları işler.
5. **Berdimuhamed Annaev**: Türkmen edebiyatında şiir ve romanlarıyla tanınan bir yazar olup, eserlerinde tarih ve kültürel unsurlara sıkça yer vermiştir.
6. **Juma Kakaev**: Şiirleri ve hikayeleriyle tanınan bir yazar olan Kakaev, Türkmen halkının geleneklerini ve yaşam tarzını eserlerinde yansıtmıştır.
Bu yazarlar, Türkmen edebiyatının zenginliğini ve derinliğini oluşturan önemli figürlerdir ve her biri kendi tarzında eserler vermiştir.
Kadir Duran
Yorum Yazın
Facebook Yorum