Bruxelles Korner
Zehra Ozer
Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanıyan...
8 Ekim 1934'de kabul edilen ve 5 Aralık 1934'de yürürlüğe giren son yasayla da kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.
İsmet İnönü ve arkadaşları tarafından verilen ve seçim kanununda değişiklik yaparak, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan önerge TBMM'de kabul edildi.
Atatürk'ün, Türk kadınına milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınması üzerine bir notu: "...Bu karar, Türk kadınına sosyal ve siyasî hayatta bütün milletlerin üstünde yer vermiştir. Çarşaf içinde, peçe altında ve kafes arkasındaki Türk kadınını artık tarihlerde aramak lâzım gelecektir. Türk kadını evdeki uygar yerini salâhiyetle almış, iş hayatının her safhasında başarılar göstermiştir. Siyasî hayatta Belediye seçimlerinde tecrübesini yapan Türk kadını, bu sefer de milletvekili seçme ve seçilme suretiyle haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Uygar memleketlerin birçoğunda kadından esirgenen bu hak, bugün Türk kadınının elindedir ve onu salâhiyet ve liyakatle kullanacaktır. Bu notla en mühim inkılâplardan birini anmış oluyoruz." [Kocatürk]
Kadınlar, Türk Kurtuluş Savaşı'nın en önemli unsurlarından biriydi ve Mustafa Kemal, Cumhuriyet'in ilanından sonra ‘‘kadın hareketi’’ne büyük önem verdi.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde İkinci Meşrutiyet sırasında başlayan kadın uyanışı, cumhuriyetle birlikte büyük bir ivme kazandı. Kadın hareketinin ve haklarının en büyük savunucusu ise, her öncü eylemde olduğu gibi, Mustafa Kemal'di.
Atatürk, kadınların siyasal örgütlenişini Kurtuluş Savaşı yıllarında destekliyordu. 1923 yılının yaz aylarında, daha Halk Fırkası ve Cumhuriyet kurulmadan ‘‘Kadınlar Halk Fırkası’’ kurulmuştu. Bu siyasi örgüt, her açıdan Cumhuriyet hükümetlerine baskı yaparak kadın haklarının savunucusu oldu. Şubat 1924'te ‘‘Türk Kadın Birliği’’ kuruldu, ama Türk kadınının çağdaş yasal haklara kavuşmaları, biraz zaman aldı.
Avrupa ülkelerinin Türkiye'den sonra kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıdığı gibi bir gurur kaynağı vardır. Ancak kolaya getirilen veya gözden kaçırılan şeyler vardır. Türkiye 1930'da ilk olarak seçme hakkını tanımış, daha sonra 1934'te bu hakkı genişletmiş, seçilmeyi de dahil etmiştir. 8 Şubat 1935'de ilk defa meclis seçimlerine katılan Türk kadınları mecliste 18 sandalye elde ettiler. Misal Mussolini yönetimindeki İtalya, 1919 yılında bu yasayı parlamentoda tartışmaya başlamış, 1925 senesinde kadınlara kısıtlı olarak seçme hakkı verilmiştir. Ancak bugünkü genişliğine ikinci dünya savaşı sonrası erişebilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, kadın hakları konusunda bütün uluslarda 19.yy ikinci yarısı ve 20.yy başları itibariyle kadınlar için yoğun bir seçme hakkı mücadelesi verilmiştir. Almanya'da kadınların seçme hakkı için mücadele ilk kez 1902 senesinde kurumsallaşmış. Birinci dünya savaşı sonrası 1918'de yeni hükümet 20 yaş üstü bütün kadınların oy kullanabileceğini açıklamış ve kadınlar, 1919 senesinde bu haklarını kullanmışlardır. Nazi döneminde yasal olarak yasaklanmasa da önüne engeller konmuştur bu hakkın. Birleşik krallık ve kolonilerinde, Kanada ve ABD'de ve zevatında ise gelişme çok daha önce başlamış ve onlarca seneye yayılmıştır. Türkiye'de ise 4 yıl aralıkla hak gelişimini tamamlamıştır. Belçikalı kadınlara tam oy hakkı 27 Mart 1948 tarihinde verilmiştir ve 1949 yılının Haziran ayında parlamento seçimlerinde ilk defa oylarını etkili hale getirdiler. Diğer Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında, bu oldukça geç.
Yorum Yazın